Genetska povezanost između majke i deteta je neupitna. Međutim, od čega se sve sastoji jedna žena, koja je njena moć i kakve se interesantne stvari kriju u njenom DNK kodu, otkriva Tatjana Jovanović, diplomirani biolog iz oblasti genetike i molekularne biologije.
Žena, majka, kraljica – HIMERA
Na domaćim portalima nedavno je odjeknula vest o istraživanju koje tvrdi da žene u sebi nose DNK od svakog muškarca sa kojim su stupale u intimne odnose. Sve je poteklo od objave jednog sveštenika iz Nigerije koji je uzeo to istraživanje kao dokaz da je pogrešno imati intimni odnos pre braka. Njegova objava se podelila čak 60.000 puta, i tako izazvala brojne reakcije među ljudima.
Ne pridajući mnogo značaja istinitosti pomenutog istraživanja, i ja sam ovu objavu podelila sa prijateljicama. Neke od njih su i majke, i nije ih toliko zanimalo kako muškarac deluje na njih – to su već znale. Više ih je zainteresovalo da li postoji mogućnost da beba, koja je devet meseci boravila u majci, i nakon porođaja ostavi u njoj deo sebe.
Majka i dete
Poznato je da je emotivna povezanost između majke i deteta neraskidiva, a naučna istraživanja su pokazala da je fizička veza mnogo jača nego što možemo i da zamislimo. Naime, posteljica kao organ koji povezuje plod sa zidom materice je sačinjena od ćelija majke i bebe. Ona služi kao provodnik za razmenu hranjivih sastojaka, gasova i za odstranjivanje nepotrebnih materija. Dvosmerni protok kroz polupropustljivu opnu posteljice naziva se: fetalni mikrohimerizam.
Sam pojam mikrohimerizam (*himera – imenica, grčkog porekla: biće ženskog pola i božanskog porekla u grčkoj mitologiji; ima glavu lava, telo koze i zmijski rep) označava trajno prisustvo određene količine ćelija u našem organizmu koje se genetički razlikuju od našeg genetskog koda. Pošto je i svako od nas nečije dete, a ako imamo i svoje – jedno, dva ili više, to znači da mi u sebi nosimo genetski materijal naših roditelja i naše dece.
Bebina DNK u majčinom krvotoku
Za ovaj fenomen se veruje da se razvio u sisarima još pre 93 miliona godina. Opstao je u svim sisarima koji razviju posteljicu u trudnoći. Tek 1997. godine je naučno utvrđeno prisustvo bebine DNK koja se slobodno kreće majčinim krvotokom tokom trudnoće. Uz pomoć genetske analize neinvazivnih prenatalnih testova, slobodno cirkulišuća fetalna DNK se može analizirati već od desete nedjelje trudnoće, ali joj se već kroz nekoliko sati nakon porođaja gubi trag u majčinom krvotoku.
Međutim, neke fetalne ćelije ipak postanu deo tkiva majke i tu borave godinama nakon porođaja. Istraživanja pokazuju da te ćelije kod majki mogu ubrzati obnavljanje oštećenog tkiva i zaštititi je od nekih oblika karcinoma, ali i da mogu biti povezane sa preeklampsijom i autoimunim bolestima. Naučnici sa Univerziteta u Vašingtonu proučavaju pojavu fetalnog mikrohimerizma više od dvadeset godina i ustanovili su da neke bebine ćelije postanu deo majčinog srca kao srčani mišić, a neke čak prođu krvno-moždanu barijeru i postanu neuroni.
Zanimljivo je kada nauka potvrdi ono što se kod nas od davnina govorilo…
Dete je uvek u srcu i na umu majke
Kao signal za fetalni mikrohimerizam naučnici koriste Y hromozom. To naravno ne znači da sinovi i kćeri različito utiču na telo majke u toku trudnoće, već je to metod koji se koristi radi pojednostavljivanja analize. Znamo da je Y hromozom vrsta polnog hromozoma karakterističnog za muški pol te ga tako jednostavnije razlikujemo među ženskim XX genima.
Jedno takvo istraživanje je sprovedeno u Danskoj 2012. godine. Naime, tri stotine starijih žena je učestvovalo u ispitivanju koje je pokušalo da rasvetli zašto žene u proseku žive duže od muškaraca. Naučnici su ustanovili da prisustvo fetalnih ćelija u ženi smanjuje smrtnost do 60%, najčešće zato što smanjuje rizik od smrti izazvane razvojem karcinoma. Iako su naučnici samo analizirali prisustvo Y hromozoma u ženama, smatra se da žensko dete ima isti uticaj na životni vek svoje majke jer 85% žena koje imaju prisustvo fetalnih ćelija su živjele u prosjeku 80 godina, u poređenju sa 67% onih koje ga nisu imale. Iako i dalje ne postoje čvrsti dokazi, naučnici tvrde da objašnjenje leži u sposobnosti fetalnih ćelija da proizvedu kolagen i tako ubrzaju obnovu oštećenog tkiva kod majki.
Neraskidiva veza
Mnogi naučnici se u jednom sigurno slažu – prisustvo mikrohimerizma produžava komunikaciju između bebe i majke čak mesecima i godinama nakon porođaja. Teoretičari smatraju da fetalne ćelije potpomažu jačanju veze između majke i deteta. One šalju signal majčinim grudima da daju mleko, povećavaju krvni pritisak i telesnu temperaturu, pa čak na neki način povezuju majčine moždane reakcije sa potrebama njene bebe. Sve te promene dešavaju se u majci da bi se zadovoljili uslovi za sigurno odrastanje deteta.
Nešto sasvim lično – postporođajna depresija
Zbog svih tih nesvesnih promena u telu svake majke, u toku a i nakon trudnoće, potrebno je majkama pružiti podršku i razumijevanje čak i u većoj količini nego što je to uobičajeno.
Dolazak bebe na svet ponekad donosi i česte smene u osećanjima majke – od euforije i radovanja, do nezadovoljstva i sumnje. Inače se sve vrati u ravnotežu nakon četrdeset dana od porođaja, ali česti su slučajevi gde ta osećanja prerastu u postporođajnu depresiju.
Vodeći se teorijom evolucionog biologa, Roberta Triversa, moguće je da uzrok postporođajne depresije leži u konfliktu između naše genetike i genetike našeg partnera. Bebin genetski materijal je sačinjen od hromozoma majke ali i oca. Ukoliko taj materijal postane deo tkiva majke, postoji mogućnost da telo majke oseti prisustvo stranog tela. To može biti okidač autoimunih bolesti. Ukoliko prisustvo fetalnih ćelija može izazvati reakciju majčinog imunološkog sistema, zašto onda ne bi izazvao i hormonske reakcije koje vode ka oscilacijama u osećanjima majke?
Dakle, priroda je ta koja je dala sve preduslove da majka vodi računa o detetu, što najčešće i jeste slučaj.
Na svima nama je da razumemo stanje majke tokom i nakon porođaja i da povedemo više računa o njenom blagostanju… sve su one naše kćerke, supruge, sestre, prijateljice – jednom rečju himere.
Genetska povezanost između majke i deteta donosi i mogućnost prenošenja straha i stresa na dete. Pročitajte kako na LINKU!
